پروتئین، علاوه بر این که روی رشد سلول‌ها و استحکام استخوان‌ها نقش دارد، ساختار اصلی بسیاری از بافت‌ها در بدن مانند عضلات، پوست و… را نیز تشکیل می‌دهد و دریافت ناکافی آن می‌تواند تاثیرات منفی بر سلامت داشته باشد. از این رو در این مقاله به بررسی نشانه های کمبود پروتئین در بدن پرداخته‌ایم. برای آشنایی با آن‌ها تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
نقش پروتئین در سلامت عمومی بدن
نقش‌های حیاتی پروتئین در بدن، سبب می‌شود کمبود آن خطرات جدی را به دنبال داشته باشد. از ساخت آنزیم‌ها و هورمون‌ها تا تقویت سیستم ایمنی، حفظ بافت عضلانی و انتقال مواد مغذی در خون، همگی به پروتئین وابسته هستند. بدن انسان حتی با کمبود پروتئین جزئی نیز توانایی بازسازی سلول‌ها و مبارزه با عفونت‌ها را نخواهد داشت. به صورت کلی می‌توان گفت پروتئین یکی از پایه‌ای‌ترین ترکیبات در ساختار بدن است.
نشانه های کمبود پروتئین در بدن
برای رفع عوارض کمبود پروتئین در بدن، نیاز است تا ابتدا با نشانه‌های آن آشنا شویم. در ادامه به ۷ مورد از نشانه های کمبود پروتئین در بدن می‌پردازیم:
۱. اِدم یا ورم
اولین علامت از علائم کمبود پروتئین، ورم بدن به خصوص در ناحیه ساق پا و قوزک پا است؛ اما دلیل این ورم چیست؟
آلبومین به عنوان یک پروتئین، وظیفه حبس مایعات درون رگ‌های خونی را بر عهده دارد. آلبومین پروتئینی فراوان در پلاسمای خون است که مایع را به درون رگ‌های خونی و گردش خون می‌کشد. با کمبود شدید پروتئین، مایع از رگ‌ها خارج شده و به درون بافت‌ها نفوذ می‌کند. ورم بدن، نتیجه کمبود آلبومین خون است.
۲. کبد چرب
کبد چرب از بیماری‌های متابولیک شایعی است که تحت تاثیر رژیم غذایی، از جمله کمبود پروتئین رخ می‌دهد. در واقع از نشانه های کمبود پروتئین در بدن، بیماری کواشیورکور (سوء تغذیه شدید)، بیماری کمبود پروتئین و بروز کبود چرب در بدن است.
برای انتقال چربی‌ها از کبد به بافت اعضا، به لیپوپروتئین‌ها نیاز است. لیپوپروتئین‌ها نیز از آمینواسید ساخته شده‌اند. در صورت کمبود پروتئین، تولید آمینواسیدها مختل شده و چربی‌ها در کبد تجمع پیدا می‌کنند.
۳. ایجاد تغییرات در بافت استخوان
بخشی از بافت و ساختار استخوان‌ها متشکل از پروتئین است. پروتئین به عنوان چارچوبی برای رسوب کلسیم در استخوان‌ها عمل می‌کند. در صورتی که بدن با کمبود پروتئین مواجه شود، این ساختار تضعیف شده و استخوان‌ها شکننده‌تر می‌شوند. همچنین از دیگر عوارض کمبود پروتئین در بدن، کاهش جذب کلسیم از دستگاه گوارش است.
۴. از دست رفتن بافت عضلانی
از دیگر نشانه های کمبود پروتئین در بدن، از دست دادن توده‌های عضلانی بدن است. عنصر مهم در ساخت بافت عضلانی بدن، پروتئین است. در صورتی که بدن پروتئین مورد نیاز خود را از موادغذایی دریافت نکند، از عضلات به عنوان منبعی جایگزین برای دریافت پروتئین استفاده می‌کند. در نهایت توده‌های عضلانی بدن، کاهش پیدا می‌کند که ضعف، خستگی زودرس و کاهش قدرت بدن از عوارض آن است.
۵. کاهش رشد در کودکان
در صورت کمبود پروتئین، رشد ذهنی و جسمی کودکان مختل می‌شود. کوتاه‌قدی از بارزترین نشانه های کمبود پروتئین در بدن کودکان است.
۶. تضعیف سیستم ایمنی
بدن انسان زمانی که با کمبود پروتئین مواجه می‌شود، قدرت دفاعی خود را ر برابر عوامل بیماری‌زا از دست می‌دهد. آنتی‌بادی‌ها که وظیفه شناسایی و خنثی‌سازی میکروب‌ها را بر عهده دارند، از جنس پروتئین هستند. در صورتی که بدن پروتئین کافی دریافت نکند، تولید این آنتی‌بادی‌ها نیز مختل و سیستم ایمنی در مقابله با میکروب‌ها، ناتوان می‌شود.
رشد و فعالیت سلول‌های ایمنی وابسته به پروتئین است. کمبود پروتئین تعداد این سلول‌ها را کاهش داده یا کارایی‌شان را پایین می‌آورد. در نهایت در صورت مواجه با کمبود پروتئین، بدن برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده نیز دچار مشکل می‌شود.
۷. کاهش یا افزایش وزن بدن
از دست دادن عضلات، به دلیل کمبود پروتئین، کاهش وزن بدن را در پی دارد. در مواردی دیگر، با کمبود پروتئین در بدن، اشتها افزایش پیدا کرده و چاقی، از علائم کمبود پروتئین، رخ می‌دهد.
از کجا بفهمیم پروتئین بدن ما کم است؟
اگر علائم کمبود پروتئین را در بدن خود مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک متخصص، با استناد به نشانه های کمبود پروتئین در بدن، علائم بالینی و آزمایش خون، می‌تواند کمبود پروتئین در بدن را تشخیص دهد. بررسی تغذیه و سابقه غذایی فرد هم کمک مهمی در فرایند تشخیص کمبود پروتئین خواهد بود.
چه گروهی بیشتر در معرض کمبود پروتئین هستند؟
پروتئین مورد نیاز برای بدن یک فرد بالغ در شرایط عادی (بدون بیماری یا انجام ورزش خاصی)، ۰.۸ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن فرد است.
با این حال از میان گروه‌های سنی و افراد مختلف، برخی گروه‌ها نیاز به مصرف پروتئین بیشتری دارند. این گروه‌ها در صوتی که نتوانند پروتئین مورد نیاز بدن را تامین کنند، با علائم کمبود پروتئین در بدن مواجه می‌شوند. از جمله این گروه‌ها عبارت‌اند از:
- سالمندان در خطر تحلیل بافت عضلانی قرار دارند و برای جلوگیری از آن، باید مصرف پروتئین خود را افزایش دهند.
- کودکان در حال رشد برای ساخت بافت استخوان‌ها و افزایش قد، نیاز به مصرف پروتئین بیشتری دارند.
- ورزشکاران نیز به دلیل فعالیت بالا و نیاز به ساخت بافت عضلانی، باید پروتئین بیشتری مصرف کنند.
- افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی باید پروتئین را مطابق با رژیم تجویز شده در برنامه غذایی خود قرار دهند؛ چرا که برخی بیماری‌ها مانند سرطان یا کرون، جذب پروتئین را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
جمع‌بندی
در این مقاله، برای پاسخ به این سوال که «از کجا بفهمیم پروتئین بدن ما کم است؟» نشانه‌های کمبود پروتئین بدن را بررسی کردیم. پروتئین به عنوان یک درشت‌مغذی در بدن، نقش مهمی در حیات انسان دارد و کمبود آن علائمی همچون ورم، خستگی و ضعف، تحلیل عضلات و از بین رفتن بافت استخوان‌ها را در پی دارد، بنابراین شناخت علائم کمبود آن به جهت انجام درمان سریع‌تر، ضروری است.
سوالات متداول
ورم، ضعف و خستگی مفرط، افزایش اشتها و اختلال سیستم ایمنی از جمله نشانه های کمبود پروتئین در بدن هستند.
برای افراد بالغ، این میزان حدود ۰.۸ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن فرد است. برای ورزشکاران و افراد پرتحرک، این میزان به ۱.۲ تا ۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن می‌رسد.
گوشت قرمز، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات، مغز دانه‌ها و سویا از منابع غنی پروتئین هستند.
منابع:
